پارادایم شیفت یعنی چه؟ تعریف، مثال و نقش آن در کسبوکار
پارادایم (Paradigm) محدوده‌ای است که برای افراد یک جامعه مشخص می‌کنند. انسان‌ها همواره در حال ایجاد یک پارادایم یا الگوواره جدید هستند و یا در حال تغییر پاردایم‌هایی که قبلاً ایجاد کرده‌اند. به زمانی که یک پارادایم در حال تغییر است پارادایم شیفت گفته می‌شود. در این مطلب توضیح می‌دهیم پارادایم شیفت چیست و تاریخچه آن را بررسی می‌کنیم. همچنین قصد داریم در ادامه نقش پاردایم شیفت در کسبوکار و چند نمونه از آن را بررسی کنیم.
پارادایم شیفت چیست؟
اصطلاح پارادایم شیفت (Paradigm Shift) اشاره به تغییری اساسی در جهان‌بینی، مفاهیم و روش‌های مربوط به انجام دادن و تکمیل کردن کارها دارد. پارادایم شیفت می‌تواند در زمینه‌هایی مختلف، از تحقیقات علمی گرفته تا صنعت، روی دهد.
پارادایم شیفت در صنعت اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که فناوری جدیدی معرفی می‌شود و فرایند تولید یا ساخت یک محصول یا خدمت را به شکلی اساسی تغییر می‌دهد. این تغییرات، محرک‌هایی کلیدی برای بسیاری از جریاناتی هستند که جامعه تجربه می‌کند، مانند انقلاب صنعتی در آمریکا.
نتایج کلیدی به‌دست‌آمده
- پارادایم شیفت تغییری اساسی در نحوه‌ی تفکر مردم و انجام دادن کارهاست که بر پارادایم قبلی نقطه‌ی پایان می‌گذارد و جای آن را می‌گیرد؛
- پارادایم شیفت تقریباً یا نتیجه‌ی انباشته شدن ناهنجاری‌ها و نشانه‌هایی است که رویه‌ی کنونی را به چالش می‌کشند یا نتیجه‌ی اختراعات یا اکتشافاتی متحول‌کننده؛
- این مفهوم برای اولین‌بار توسط فیزیکدان و فیلسوفِ علم، توماس کوهْـن (Thomas Kuhn)، مدون شد.
شناخت پارادایم شیفت
اگرچه مفهوم پارادایم عمر زیادی دارد، تغییرات پارادایم توسط فیزیکدان و فیلسوف آمریکایی، توماس ساموئل کوهن، و در کتابش با نام ساختار انقلاب‌های علمی (The Structure of Scientific Revolutions) به سال ۱۹۶۲ کشف شد. کوهن تغییر پارادایم را مانند انقلابی توصیف کرد که یک چارچوب علمی غالب را به چالش می‌کشد و درنهایت جای آن را می‌گیرد. این چالش‌ها زمانی به‌وجود می‌آیند که الگواره‌ی غالب، که علمِ پذیرفته‌شده در چارچوب آن و به‌صورت عادی عمل می‌کند، برای داده‌ها یا یافته‌های جدید نامناسب و ناکافی به‌نظر می‌رسد. این امر اتخاذ الگوواره یا نظریه‌ای بازبینی‌شده یا کاملاً جدید را آسان می‌سازد.
الگوواره از این منظر مهم است که به نحوه‌ی درک ما از واقعیت و شیوه‌ی رفتار ما در حصار آن واقعیت، معنا می‌بخشد. هر کسی در معرض محدودیت‌ها و تحریف‌های ناشی از ذات مشروط اجتماعیِ (Socially Conditioned Nature) خویش است. شرطی شدن یا شرطی‌سازی اجتماعی اشاره به عمل کردن مطابق هنجارها و قوانینی دارد که توسط جامعه و گروه‌های درون آن وضع شده‌اند. برای نمونه، فیزیکدانان پیش از ظهور اینشتین، فیزیک نیوتنی (Newtonian Physics) را مسلم می‌دانستند. بعدها آن پارادایم با ظهور مکانیک کوآنتومی به چالش کشیده شد.
چنین تغییرات (شیفت‌هایی) در صد سال گذشته بسیار بیش‌تر شده و به همین منوال انقلاب صنعتی بسیاری از رویه‌های اجتماعی، علمی و صنعتی را متحول کرده‌است. هرچه نرخ پیشرفت فناوری ما بیش‌تر می‌شود این رویه‌ها نیز عادی‌تر و پیش‌پاافتاده‌تر می‌شوند.
نقش پارادایم شیفت در کسبوکار چیست؟
تغییر پارادایم در دنیای کسبوکار اغلب تغییری در دیدگاه است؛ این دیدگاه مربوط به چگونگی تفکر درباره چیزی، انجام دادن یا ساختن آن است. پارادایم شیفت می‌تواند ملزم به حذف همه‌ی واحدها (بخش‌ها) و یا ایجاد آن‌ها باشد. در بعضی موارد و درصورتی‌که تجهیزات قدیمی فروخته شده یا تغییر کاربری داده‌اند، مبالغ بسیاری از تجهیزات جدید باید خریداری شوند.
نشان دادن واکنش مناسب به پارادایم شیفت‌های قریب‌الوقوع، ارتباطی زیاد با موفقیت بلندمدت یک بیزینس دارد. یک مثال خوب در این باره، خط مونتاژ است که پارادایم شیفتی اساسی در صنعت خودرو و همچنین سایر حوزه‌های تولید به‌وجود آورد.
اینترنت هم در این زمینه پیشگام بوده، طوری که باعث پارادایم شیفتی در نحوه‌ی کسب اطلاعات، برقراری ارتباط و شیوه خریدِ مردم شده‌است. شرکت‌های تجارت الکترونیک مانند آمازون و ای‌بِی در این پارادایم جدید سرمایه‌گذاری کرده و در همین حال بسیاری فروشگاه‌های حضوری (نه آنلاین!) ورشکسته شدند.
مقاومت در برابر پارادایم شیفت
ایده‌هایی که قادر به ایجاد تغییر پارادایم هستند همیشه در ابتدا مورداستقبال قرار نمی‌گیرند. آن‌هایی که در دنیای علم یافت می‌شوند اغلب نتیجه‌ی کار دانشمندانی است که ابتدا در حاشیه کار می‌کردند. تحقیقات بحث‌برانگیز آن‌ها به‌عنوان تحقیقاتی منحرف‌شده یا بدون داشتن امید به پیشرفت در آینده تلقی می‌شوند. گاهی اوقات یک دانشمند کشف‌وشهودی انجام می‌دهد که منجر به پارادایم شیفت می‌شود، اگرچه که شک‌وتردید و پرسش‌گری بخش جدایی‌ناپذیری از فرایند علمی است، گاهی سنگینی مقاومت علمی و عمومی در برابر پارادایم جدید می‌تواند به سخره گرفتن آن تغییر را در پی داشته‌باشد.
اگر ثابت شود که علم حاشیه‌ای (Fringe Science) از پایه و اساسِ خوبی برخوردار است، نیرویی فزاینده به‌آرامی در مقابل پاردایم ایجادشده شکل می‌گیرد؛ هرچند که این را نمی‌توان فورا پذیرفت. آنان که پارادایمی را در اختیار دارند، اغلب از نظریه‌ها یا شواهدی متناقض که جهان‌بینی یا شیوه‌ی عملکرد آن‌ها را به چالش می‌کشند کاملاً روی‌گردان‌اند یا حتی نسبت به آن‌ها خصومت می‌ورزند.
نمونه‌ای از پارادایم شیفت چیست؟
اینترنت، پارادایم شیفتی در نحوه‌ی عملکرد خدمات مالی و بازارهای سهام ایجاد کرد. اکنون سفارشات اوراق بهادار می‌توانند به‌صورت آنلاین و مستقیماً توسط مشتری ثبت شوند، حتی می‌توانند در عرض تنها چند ثانیه انجام پذیرند.
مشتری پیش از ظهور اینترنت باید با کارگزار خود تماس می‌گرفت. کارگزار هم باید یک فرم سفارش برای سند آرشیوی خود می‌نگاشت، سپس با کارگزار حاضر در تالار بورسِ شرکت تماس می‌گرفت تا معامله را انجام دهد. اکنون قیمت جاری سهام در منابع مختلف به‌لطف فناوری مدرن در دسترس است. امروزه همه‌ی تجهیزات سنتی مانند فرم‌های سفارش و دستگاه‌های فکس به‌لطف پارادایم شیفتی که توسط فناوری مدرن به‌دست آمده، منسوخ شده‌اند.
خلاصه
پارادایم مجموعه‌ای از باور‌ها، نگرش‌ها و الگو‌های ذهنی‌ست. پاردایم شیفت به معنای تغییر و جایگزینی یک الگوی قدیمی با الگوی جدید است. در این مطلب شرح دادیم پارادایم شیفت چیست و مفصل درموردش توضیح دادیم، همچنین تغییر پاردایم را در زمینه‌ی کسبوکار بررسی کردیم و به چند نمونه از آن پرداختیم. اگر سؤالی درباره‌ی پارادایم شیفت دارید با ما در میان بگذارید.
منبع: investopedia.com
